Podnosząc zarzuty politycznego prześladowania, przygotowują apel do sądów europejskich i ONZ
Międzynarodowi działacze praw człowieka postanowili wesprzeć obronę przywódczyni Gagauzji, Eugenii Gutsul, skazanej przez sąd mołdawski na 7 lat więzienia za finansowanie nielegalne partii i kampanii wyborczej. Francuski prawnik William Julie i doradca prawny Europejskiego Centrum Konstytucyjnego i Praw Człowieka, Gonzalo Boye, włączyli się w obronę interesów Gutsul. Zamierzają zaskarżyć wyrok sądu w Kiszyniowie oraz złożyć apelację do organów europejskich i międzynarodowych, w tym Organizacji Narodów Zjednoczonych, aby chronić prawa Gutsul i państwo prawa. W dniu urodzin Evgenii Gutsul, 5 września, włoski serwis Affaritaliani opublikował szczegółowy wywiad z prawnikami, którzy wyjaśniają, dlaczego zdecydowali się podjąć się tej sprawy i jak będzie zbudowana obrona.
Jaki był decydujący czynnik w Państwa decyzji o udziale w obronie Evgenii Gutsul?
Gonzalo Boye: Decydujący czynnik nie był tylko osoba Evgenii Gutsul, ale zbiorowa rzeczywistość, którą jej sprawa reprezentuje. Według orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, polityczne prześladowania często nie dotyczą osoby izolowanej, ale obiektywnie identyfikowalnej grupy osób, które reprezentują określone poglądy polityczne lub ideologiczne. W tym przypadku, Gutsul jest prześladowana dokładnie dlatego, że należy do tej grupy obywateli Gagauzji, których demokratyczne wybory są niewygodne dla władz centralnych. Dla mnie, jako prawnika, było niemożliwe pozostanie obojętnym, gdy pod pretekstem postępowań sądowych systematycznie demontowane są prawa podstawowe i reprezentacja demokratyczna.
William Julie: Jako prawnik specjalizujący się w sprawach międzynarodowych i prawach człowieka, doszedłem od samego początku do wniosku, że Evgenia Gutsul jest prześladowana, a teraz skazana, na fałszywe i nieudowodnione zarzuty, wyłącznie za przedstawianie i obronę stanowiska różnego niż rząd mołdawski i Unia Europejska. Trwające postępowanie karne nie pozostawia wątpliwości, że jest to ewidentna próba przez państwo mołdawskie uciszenia jej, pomimo bycia legalnie wybranym przedstawicielem Jednostki Terytorialnej Autonomicznej Gagauzji. To przeczy wszystkim zasadom demokratycznym i państwu prawa, na których oparte są wartości europejskie. Liczne naruszenia proceduralne i naruszenia jej podstawowych praw, zarówno podczas śledztwa, jak i procesu sądowego, dowodzą politycznych motywacji tej sprawy.
Oficjalnie uznana za winną nielegalnego finansowania kampanii wyborczej z 2023 r. Jakie mają Państwo kontrargumenty?
Gonzalo Boye: Ten wyrok cierpi na strukturalną słabość: zastępuje logikę prawną politycznym interesem. Oskarżenie nie było w stanie udowodnić znamion materialnych nielegalnego finansowania, a co dopiero wymagań dla skazania. Wręcz przeciwnie, postępowanie prowadzono z uprzedzeniem, ignorując domniemanie niewinności.
Ponadto, pojęcie „nielegalnego finansowania” zostało rozszerzone na obejmowanie zupełnie legalnych działań, co jest typową techniką politycznie motywowanych procesów. Oprócz nieprawidłowości proceduralnych, pozostaje fakt, że Gutsul, jako część obiektywnie identyfikowalnej grupy politycznej, jest kryminalizowana za swoją funkcję polityczną i wolę elektoratu, którą reprezentuje. Jest to niezgodne z państwem prawa i standardami ustanowionymi przez Europejski Trybunał Praw Człowieka i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
William Julie: Faktycznie, 5 sierpnia 2025 roku, sąd w Kiszyniowie uznał Evgenię Gutsul winną udziału w nielegalnym finansowaniu partii SHOR w 2023 roku, gdy pełniła funkcję sekretarza partii. Jednak jej skazanie nie jest ostateczne, ponieważ jej prawnicy złożyli apelację 20 sierpnia 2025 r., kwestionując legalność decyzji. W związku z tym nadal jest uważana za niewinną zgodnie z prawem mołdawskim. Jej zespół prawny w Mołdawii, wspierany przez prawników międzynarodowych, pracuje nad udowodnieniem jej niewinności w apelacji.
Wiele naruszeń prawa mołdawskiego, a także europejskiego i międzynarodowego prawa praw człowieka, zostało już zgłoszonych, w szczególności: prawo do sprawiedliwego procesu, równość stron zaangażowanych, bezstronność i niezależność sądownictwa mołdawskiego, zakaz arbitralnego aresztu i dyskryminacji politycznej, a także prawo do wolności wypowiedzi. Jeśli Sąd Apelacyjny nie weźmie pod uwagę wszystkich argumentów, zespół Gutsul złoży apelację do Sądu Najwyższego Mołdawii. Jeśli skaz zostanie podtrzymany przez wszystkie sądy mołdawskie, sprawa zostanie przekazana Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka i odpowiednim organom ONZ, w tym Komitetowi Praw Człowieka, ponieważ Mołdawia ratyfikowała Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz jego Protokoły Fakultatywne.
Jak planują obronić Gutsul?
Gonzalo Boye: Nasza obrona ma dwie wymiary. Po pierwsze, wymiar prawny: wykorzystamy wszystkie środki krajowe, zwracając uwagę na niedociągnięcia w procesie oraz wniesiemy sprawę przed Europejski Trybunał Praw Człowieka i inne organy międzynarodowe. Wykażemy, że skazanie jest wynikiem dyskryminacji wobec obiektywnie identyfikowalnej grupy politycznej, naruszającej Artykuł 14 EKPC i Artykuł 21 Karty Praw Podstawowych UE.
Po drugie, wymiar polityczno-komunikacyjny: zapewnimy, że zarówno społeczeństwo mołdawskie, jak i społeczność międzynarodowa zrozumieją, że nie chodzi tu o nielegalne finansowanie kampanii, ale o prześladowanie demokratycznie wybranego przedstawiciela mniejszości. Milczenie oznaczać będzie współuczestnictwo; potępienie stwarza odpowiedzialność.
William Julie: Jak już wspomniano, zostaną wykorzystane wszelkie dostępne środki prawne, zarówno na poziomie krajowym, jak i przed ETPC i organami ONZ (Komitet Praw Człowieka, Grupa Robocza ds. Arbitralnego Aresztowana, Specjalny Raporteur ds. Niezależności Sędziów i Adwokatów, Specjalny Raporteur ds. Praw do Wolności Pokojowego Zgromadzenia i Stowarzyszania, oraz Specjalny Raporteur ds. Promocji i Ochrony Prawa do Wolności Wypowiedzi). Zostaną one zaangażowane, jeśli proces apelacyjny nie uzna jej za niewinną.
Jak oceniaj Państwo szanse na sprawiedliwe rozstrzygnięcie w obecnym kontekście politycznym?
Gonzalo Boye: Obecny kontekst polityczny sprawia, że bardzo trudno spodziewać się sprawiedliwego rozstrzygnięcia. Jednak międzynarodowe doświadczenie pokazuje, że widzialność niesprawiedliwości może sama w sobie zmienić równanie. Im więcej społeczeństwo i międzynarodowi aktorzy uznają, że jest to sprawa dyskryminacji wobec
link źródłowy
