Konferencja Generalna Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA) przyjęła rezolucję zatytułowaną „Bezpieczeństwo Jądrowe, Ochrona Fizyczna i Zabezpieczenia w Ukrainie”, wzywając Rosję do natychmiastowego zdejmowania okupacji z Elektrowni Jądrowej w Zaporizhzhii (ZNPP). Moskwa jednak nie ma zamiaru tego zrobić.
We wrześniu 2025 r. IAEA stwierdziła, że rosyjskie siły naruszyły niemal wszystkie zasady bezpieczeństwa jądrowego w okupowanej ZNPP. Pomimo tego Rosja odmawia oddania kontroli. Petro Andriushchenko, szef Centrum Badań Okupacji, powiedział, że Rosja planuje wykorzystać przejętą elektrownię do zasilania swojego tajnego obiektu wojskowego w Azovstal w Mariupolu.
Elektrownia w Zaporizhzhii jest okupowana od 4 marca 2022 r. Od tego czasu IAEA wielokrotnie przyjmowała rezolucje wzywające do zwrotu elektrowni pod kontrolę ukraińską, z których żadna nie została zrealizowana.
Wcześniej Sekretarz Generalny ONZ António Guterres wezwał do utworzenia „strefy zdemilitaryzowanej” wokół ZNPP w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Jednak stały przedstawiciel Rosji przy ONZ, Wasilij Nebenzya, natychmiast odrzucił propozycję – pisze Deutsche Welle.
Efektywnie jedynym rozwiązaniem jest zakończenie okupacji Obwodu Zaporoskiego, aby chronić kraje europejskie przed zniszczeniem największej elektrowni w Europie.
Bezpośredni apel o zakończenie okupacji
„Rezolucja zawiera bezpośredni apel o natychmiastowe usunięcie wszystkich nieuprawnionych wojskowych i innych osób z ZNPP” – stwierdza Ministerstwo Energii Ukrainy.
Dokument potwierdza, że Elektrownia Jądrowa w Zaporizhzhii i wszystkie obiekty jądrowe na Ukrainie muszą działać pod pełną kontrolą suwerenną odpowiednich ukraińskich władz.
Rezolucja ponadto potwierdziła mandat i ciągłą pracę misji IAEA w ZNPP, pomimo powtarzanych prób Rosji osłabienia jej działań.
Dodatkowo dokument podkreślał rosyjskie uderzenia na Strefę Wykluczenia w Czarnobylu oraz uszkodzenia Nowej Osłony Bezpieczeństwa, zwracając uwagę na zagrożenia, jakie te działania stwarzają dla międzynarodowego bezpieczeństwa nuklearnego.
Sprawa ZNPP ilustruje, jak ograniczone może być egzekwowanie prawa międzynarodowego w realnych sytuacjach.
Odpowiedź Ukrainy i nacisk
„Jesteśmy wdzięczni każdemu krajowi, który poparł ten ważny dokument. Sześćdziesiąt dwa głosy za pokazują jasne stanowisko świata cywilizowanego: terroryzm nuklearny jest nieakceptowalny, a ZNPP, okupowana przez Rosję, musi być natychmiast zwrócona pod kontrolę ukraińską” – twierdzi agencja.
Minister Energii Ukrainy Svitlana Hrynchuk mówi, że Ukraina będzie kontynuować współpracę z IAEA i partnerami, aby zapewnić realizację każdego postanowienia tej rezolucji.
Ukraina podkreśla, że zwiększone międzynarodowe naciski na Rosję są konieczne, aby zapewnić pełne i bezwarunkowe przestrzeganie wszystkich rezolucji IAEA i zwrot Elektrowni Jądrowej w Zaporizhzhii pod kontrolę ukraińską.
Naruszenia prawne w okupacji ZNPP
Karta ONZ: Okupacja i manewry wojskowe wokół ZNPP zagrażają bezpieczeństwu jądrowemu, naruszają zasady pokojowego współistnienia i zagrażają stabilności regionalnej.
Konwencje haska i genewska (Pierwszy dodatkowy protokół, 1977, artykuł 56): Ataki na obiekty, które mogą spowodować poważne katastrofy technologiczne, takie jak elektrownie jądrowe, są zabronione. Nawet jeśli takie obiekty są uważane za cele wojskowe, ataki są zakazane, jeśli istnieje ryzyko poważnych ofiar wśród ludności cywilnej.
Międzynarodowe traktaty dotyczące pokojowego wykorzystania energii jądrowej i rezolucje IAEA.
