Prace budowlane przy międzykrajowym połączeniu gazowym „Bulgaria i Serbia” (IBS) we wsi Goletovtsi, Bułgaria, luty 2023 r. Zdjęcie: EPA/VASSIL DONEV.
Serbski prezydent Aleksandar Vučić w poniedziałek wieczorem opisał projekt propozycji Rady Unii Europejskiej w sprawie zakazu importu rosyjskiego gazu do UE jako „niezbyt dobra” i powiedział, że jego kraj, który jest w praktyce uzależniony od rosyjskiego gazu, będzie miał trudności ze znalezieniem alternatywnych sposobów na import lub poszukiwanie alternatywnych źródeł zaopatrzenia.
Vučić sugerował, że jednym z możliwych rozwiązań mogłoby być importowanie przez inne kraje, takie jak jego sojusznik Węgry, inny kraj, który będzie głęboko dotknięty zakazem, ale powiedział, że wymagać to będzie dużych inwestycji w infrastrukturę.
„Trzeba zbudować nowy gazociąg. Żeby zbudować to wszystko, zbudować odwracalną fazę w stronę Węgier, tak aby gaz mógł wrócić, a nie tylko iść w kierunku Węgier, zbudować gazociąg z Macedonią Północną, kiedy wybudujemy wszystko to, nie wiemy skąd wziąć tyle gazu, jeśli nie będzie to rosyjski,” powiedział Vučić mediom.
„Nawet gdybyśmy to wszystko zrobili, pojawia się pytanie, jak zrekompensować rachunki za 30-40 procent wyższej ceny (gazu spoza Rosji),” dodał.
Wypowiedział się po spotkaniu ministrów energetyki UE w Luksemburgu w poniedziałek zgodzili się całkowicie zakazać importu rosyjskiego gazu do UE. Zakaz dla umów krótkoterminowych wejdzie w życie 17 czerwca 2026 r., natomiast dla umów długoterminowych rozpocznie się 1 stycznia 2028 r.
Obecnie gaz z gazociągu rosyjskiego wchodzi do UE tylko przez TurkStream, który biegnie pod Morzem Czarnym do Turcji, a następnie przez członka UE Bułgarię, Serbię i na Węgry.
Słowacja wcześniej otrzymywała gaz rosyjski przez gazociąg Brotherhood, który przecina Ukrainę, ale zakończyło się to 1 stycznia, kiedy wygasła umowa tranzytowa między Ukrainą a Gazpromem, a Kijów ogłosił, że jej nie przedłuży. Od tego czasu dostawy rosyjskiego gazu do Słowacji zostały przekierowane przez TurkStream.
Węgry i Słowacja należą do państw UE, które najbardziej ucierpią na skutek zakazu. Spośród krajów spoza UE, to Serbia najbardziej ucierpi.
Węgry i Słowacja zdecydowanie sprzeciwiły się ruchom UE mającym zakończyć dostawy rosyjskiej ropy i gazu, argumentując, że nie ma ekonomicznie wykonalnych alternatyw – twierdzenie, które większość analityków energii kwestionuje. Dwa kraje faktycznie zwiększyły zakupy rosyjskiego gazu, gdy inne państwa członkowskie UE je eliminują.
Na mocy podpisanej w 2021 r. długoterminowej umowy gazowej, Węgry kupowały już 4,5 mld metrów sześciennych gazu rocznie (cm/y) od Gazpromu. Podpisano nową umowę w 2024 r., aby zwiększyć to do 6,7 mld cm/y.
Aby uniknąć weta tych krajów w Radzie Europejskiej, propozycja zatwierdzona przez ministrów energetyki w poniedziałek jest przedstawiana jako środek handlowy, który wymaga jedynie kwalifikowanej większości stolic, aby ją zatwierdzić, a nie jednomyślności.
Węgierski premier Viktor Orban nie skomentował propozycji, ale węgierski minister spraw zagranicznych i handlu, Peter Szijjarto, powiedział, że jego rząd może podjąć działania prawne przeciwko zakazowi UE.
„To wielki skandal i musimy przemyśleć pewne kroki prawne,” powiedział Szijjarto cytowany na marginesie spotkania ministrów energetyki. „To jasne naruszenie traktatu Unii Europejskiej.”
Serbia jest bardzo uzależniona od importowanego gazu i może zaspokoić tylko 10 procent zużycia z krajowej produkcji. Zgodnie z Bilansem Energetycznym Serbii na 2025 rok, planuje się wykorzystanie około 1,1 mln metrów sześciennych do produkcji elektryczności i ciepła w 2025 roku.
Największa część importowanego gazu pochodzi z Rosji, podczas gdy mniejsze ilości są importowane z Azerbejdżanu.
Ostatnia długoterminowa umowa Serbii z Gazpromem wygasła pod koniec 2021 roku. W listopadzie 2021 prezydenci Serbii i Rosji zgodzili się, że przez kolejne sześć miesięcy Serbia będzie nadal płacić 270 dolarów za 1,000 m³ gazu.
W maj 2022 r. zgodzili się na podpisanie nowej trzyletniej umowy. Umowa ta została wielokrotnie przekładana w 2025 roku.
